تحلیل توسعه تجارت بین المللی ایران از طریق شرکت حمل و نقل بین المللی دریایی

مهم ترین شرط ورود کشورها به تجارت بین المللی داشتن یک با چندین مزیت می­باشد. با توجه به نقش شرکت حمل و نقل بین ­المللی دریایی در شکل­گیری تجارت بین المللی، کشور ما نیز از مزیتهای همچون دسترسی به آب های بین المللی، وجود نیروی متخصص، وجود عوامل تولید در سطح گسترده، وجود زیرساخت و امکانات در مسیر شرق غرب و شمال جنوب و همچنین روساختی و اجرایی متناسبی در زمینه حمل و نقل ترکیبی داراست. قرارگیری ایران در مسیر دو کریدور با اهمیت بین المللی و داشتن دو مزیت مهم برای تولید محصولات تجاری در مناطق آزاد تجاری صنعتی گزینه قابل قبولی برای صادرات محصولات تجاری و همچنین صنعتی شدن خواهد بود.

تجهیز بنادر کشور در واقع با توجه به اهمیت مسئله­ ی حمل و نقل و همچنین شرکت حمل و نقل بین ­المللی دریایی به دو دلیل اهمیت دارد. اولین دلیل استفاده از بنادر در زمینه صادرات وفروش محصولات به دیگر کشورها می­باشد و دومین دلیل، با استفاده از بنادر می­توان کالای مصرفی اروپای و آفریقای را از طریق حمل و نقل ترکیبی وارد کرده که این امر منجر به افزایش درآمد ملی و بهبود کیفیت خدمات حمل و نقل خواهد شد.

نگاهی به شرکت حمل و نقل بین المللی دریایی ایران

امروزه بیش از ۹۰ درصد کالاهای مورد نیز کشور از طریق شرکت حمل و نقل بین ­المللی جابجا می­ گردند. ایران ۱۱ بندر بازرگانی که در کل، توانایی جابجایی ظرفیتی معادل ۱۸۶ میلیون تن کالا می­باشند. و همچنین، تمام ناوگان‌های جمهوری اسلامی ، بیش از ۶.۵ میلیون تن کالا را در سطح بین المللی می­توانند جابجا کنند. با اینکه وسعت دریایی ایران بیش از وسعت دریایی کشورهای حوزه خلیج فارس می­باشد، اما جایگاه حمل و نقل دریای کشور در مقایسه با  این کشورها هنوز رتبه پایینی دارد و آن‌ها کالای بیشتری را جابجا خواهند کرد.

مهمترین بنادر جنوب ایران

با توجه به اینکه، جنوب کشور با خلیج فارس یکی از گلوگاه‌های مهم جهان احاطه شده است، دارای چند بندر بازرگانی بسیار مهم است.که بیشترین واردات و صادرات کشور ما از طریق این بنادر انجام می­پذیرد که در ادامه مطلب به چند مورد از آن اشاره خواهیم کرد.

بندرعباس: بندرعباس نامی آشناست و همگی این شهر را می‌شناسیم. این بندر یکی از مهمترین بنادر در حمل و نقل دریایی ایران بحساب می­آید و روزانه شاهد عبور و مرور سیل عظیمی از کشتی‌های غول‌پیکر ترانزیت در آنجا هستیم. کشتی‌هایی که انواع کالاها را با خود جابجا خواهند کرد.

بندر چابهار: بندر چابهار یکی از مهمترین بنادر ایران بحساب می آید که چشم امید بسیاری از کشورهای آسیای که راه دسترسی به آب‌های آزاد برای آنها غیر ممکن است به به این بندر می­ باشد. این کشورها (قزاقستان، ازبکستان،  افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان)  اکثر موارد وارداتی و صادراتی خود را از طریق این بندر جابجا می کنند. و این مورد سبب درآمدزایی ایران از حق ترانزیت این کشورها خواهد شد.

بندر امام خمینی: بندر امام پس از بندرعباس بزرگترین بندر حمل و نقل دریایی ایران شمرده می ­شود. این بندر در سال ۱۳۱۰ با نام بندر شاهپور ایجاد شد و جزو یکی از پر رفت و آمدترین بنادر ایران شناخته شده است.

بنادر دیگر: پس از این ۳ بندر، ایران شامل بندرهای ا قبیل بندر خارک،بوشهر، بندر آبادان،  بندر شهید رجایی، بندر عسلویه،  بندر خرمشهر، بندر شهید باهنر، بندر لنگه و بندرگوارتر می باشد. از این بنادر همه‌روزه کشتی‌های ترانزیتی بسیاری عبور می کنند و مسئولیت صادرات و واردات کشور را نیز عهده دار هستند.

ضوابط شرکت حمل و نقل بین المللی

با توجه به رونق حمل و نقل دریایی در سطح بین المللی کنوانسیون‌های مختلفی بین کشورها ایجاد شده است. قوانین حمل و نقل دریایی ایران نیز مطابق با این کنوانسیون‌ها وضع گردیده است. از آنجایی که حتی کشورهای محصور در خشکی نیز حق استفاده از آب‌های آزاد بین المللی را دارا هستند، این کنوانسیون‌ها کلی و عام طراحی شده است و تمام کشورهای جهان را در شامل می­شود. از جمله مهمترین کنوانسیون دریایی مربوط به سازمان بین المللی دریایی (IMO) است که ضوابط مشخصی را وضع و یک مرجع قانونی بین المللی بحساب می­آید. تمام تخلفاتی که در سطح جهانی انجام می­پذیرد از سوی این مرجع دادرسی می­شود.

این سازمان با هدف ایجاد یک نظام واحد برای همکاری بین دولت‌ها پدید آمده است. به گونه‌ای که دولت‌ها باید در زمینه ایمنی دریانوردی، حفظ محیط زیست دریایی، احترام متقابل به یکدیگر و غیره تلاش کنند.

رقابت در بازار بین المللی

اصلی ترین پیامد حاصل از تغییرات ساختاری موجود در روابط بین المللی و منطقه ای می­ تواند، گسترش بازار رقابت در صحنه های متفاوت به خصوص اقتصادی می­ باشد که تاثیرات آن به فعالیتهای حمل و نقل که یکی از فعالیتهای مهم اقتصادی است نیز دیده می شود. این رقابت تمامی شاخه های حمل ونقل را مورد تاثیر خود گذاشته و گسترش فعالیتهای مربوط به حمل ونقل در حوزه­ی دریایی از جمله کشتی رانی و کشتی سازی، استفاده از بنادر و مناطق آزاد تجاری در پی این مسئله ایجاد شده و حتی بالا رفتن نرخ مسافرتهای هوایی و ریلی و جاده ای را دربر گرفته است.

نوع دیگری از رقابت و گسترش بازار بین المللی نیز وجود دارد که در راستای هر یک از شاخه های حمل و نقل بحساب می آید، در حمل ونقل دریایی مقداری مزیت نسبی، نسبت به سایر روشهای حمل ونقل به خصوص در جابجایی بار دارد که  بازار وسیع و سرشار از رقابت را در این فعالیت حمل ونقل در حیطه بین المللی بوجود آورده است. رقابت در زمینه های مختلف ارائه خدمات حمل دریایی از جمله کشتیرانی، کشتی سازی، کشتی داری و همچنین توسعه،گسترش و نوآوری ، بنادر بازرگانی بین المللی در انجام خدمات هر چه بیشتر و گسترده تر بوجود آمده است. در واقع علاوه بر سودآوری قابل توجهی که در امور مربوط به ارائه خدمات در این بخش ایجاد شده است، اغلب بنادر معتبر و مطرح موجود در نقاط مختلف کشور و جهان نیز به صورت یکی از مطمئن ترین منابع ارزی کشورهای مختلف می ­باشند.

اهمیت ترانزیت دریایی سواحل ایران

اهمیت فراوان حمل‌ونقل دریایی سرمایه‌گذاری در این بخش را به مسئله­ای ضروری مبدل نموده است.  طبق برآوردهای صورت گرفته از سوی برخی سازمان‌های بین‌المللی ، موانع و محدودیت‌های تحریمی که بر ایران ایجاد شده است ناوگان بزرگ حمل‌ونقل دریایی ایران از جمله عمده‌ترین اهرم فشار در برابر تحریم‌های آمریکایی بحساب آمده و عبور روزانه در حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت خام از میان تنگه هرمز به سمت اروپای غربی، شرق دور و ایالات ‌متحده خود دلیلی بر این جایگاه ترانزیت دریایی ایران در همچین دورانی می­ باشد.

می­ توان گفت ۸۸ درصد از نفت خام صادراتی عربستان سعودی، ۹۰ درصد از نفت عراق،۹۸ درصد نفت امارات متحده عربی، ۹۹  درصد از نفت سبک و سنگین ایران و ۱۰۰ درصد نفت کشورهای کویت و قطر به‌ صورت دریایی از خلیج‌فارس به سمت مقاصد خود فرستاده شده که این میزان حمل و نقل معادل ۹۰ درصد صادرات نفت بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت در کل منطقه خاورمیانه می باشد.

به‌ این‌ ترتیب، با هرگونه اختلالی در تنگه هرمز که یکی از مسیرهای ترانزیتی ایران بحساب می آید نه‌تنها بازار جهانی با کمبود ۲۰ میلیون بشکه‌ای نفت مواجه خواهد شد، بلکه به سقوط اقتصاد جهانی و توقف کامل تجارت‌های بین‌المللی این حوزه ختم می گردد.

اغلب سیاست­های توسعه اقتصاد دریا در چارچوب راهبرد دریایی کشورها معین میگردد و اهداف اقتصادی، سیاسی و نظامی را دنبال می­کنند. وصول به هریک از اهداف ذکر شده با در نظر گرفتن موادی همچون بکارگیری صحیح و موثر نیروی انسانی مشغول به کار، ابزار و تجهیزات و زیرساخت های قانونی قابل دستیابی است. صنعت حمل و نقل دریایی جهان بزرگترین صنعت بین المللی محسوب می­گردد و بیش از ۲٫۵ میلیون نفر در این صنعت مشغول به کار هستند. رقابت در بازارهای جهانی ، وجود ظرفیت بیشتر و افزایش قیمت سوخت از مهمترین مسائلی است که امروزه صنعت شرکت حمل و بین المللی با آن برخورد دارد. موضوع شرکت حمل و نقل بین ­المللی و تاثیرگذاری آن بر قیمت نهایی کالا در کشورهای در حال توسعه اهمیت زیادی پیدا کرده  و توجه به این مسئله در عرصه فعلی تجارت آزاد و محیط کاملا رقابتی موجود در میان صاحبان صنایع و مواد اولیه، نقش مهمی دارد. با وجود چنین شرایطی ایجاد خواسته یا ناخواسته هر موردی از قبیل وقفه یا ایجاد هزینه های غیرضروری در مورد حمل و نقل دریایی کالا دلیلی بر حذف بسیاری از فعالان در بخش واردات و صادرات خواهد شد.